BİYOGRAFİ

YILDIZ V. MORAN, OTO-PORTRE, İstanbul, 1955

YILDIZ V. MORAN

Yıldız (Vahid) Moran 24 Temmuz 1932’de İstanbul’da doğdu. Nemide - Ahmet Vahid Moran’ın üç çocuğunun en küçüğüdür. Yurtiçi ve yurtdışında önemli askeri görevlerde bulunmuş olan Ahmet Vahid Moran, 1924 yılında Türkiye’de ilk kez latin harfleriyle basılmış İngilizce-Türkçe sözlüğün de yazarıdır.

Yıldız Moran, 1950 yılında Robert College’deki eğitimini son sınıfta bırakarak, dayısı sanat tarihçisi Mazhar Şevket İpşiroğlu’nun önerisiyle İngiltere’ye fotoğraf eğitimi almaya gitti. 1950-52 yılları arasında İngiltere’de Bloomsbury Technical College’de ve ardından da Ealing Technical College’de fotoğraf eğitimi gördükten sonra, Old Vic Tiyatrosu’nun meşhur fotoğrafçısı John Vickers’ın yanında fotoğrafçılığa başladı.

Moran, okulda almış olduğu teknik ve teorik bilgiyi, stüdyo ve sahne çekimlerinde kazandığı deneyimle başarıyla birleştirdi. Dönemin sanatçılarıyla tanışma fırsatı buldu. Fotoğrafçılık geleneğinin önemli olduğu İngiltere’de izlediği sergilerle fotoğraf bakışını geliştirdi. Asistanlık ve staj dönemlerinden sonra, geçimini temin etmek için sanatçı portreleri ve lobi fotoğrafları çekti.

İlk sergisini 1953 yılında Cambridge’de açtı, 1954 Londra’da beş sergi daha gerçekleştirdi. Sergileri büyük ilgi gördü. İlk sergisinde 25 fotoğrafının tümünü satma başarısını gösterdi. Çeşitli Avrupa ülkelerini gezdi. İspanya ve Portekiz’i kapsayan bir fotoğraf kitabı hazırladıktan sonra, 1954 yılında Türkiye’ye döndü. 1955-62 yılları arasında beş kişisel sergi açtı.

1963 yılında Özdemir Asaf (Halit Özdemir Arun) ile evlendi ve dört yıl içinde üç çocuk sahibi oldu. Yaşamının bundan sonraki bölümünü çocuklarına ayırdı. Son sergisini 1970 yılında İstanbul’da açtı; sonra yalnızca retrospektif sergilerde yer aldı. Profesyonel fotoğrafçılığı bırakarak, sözlük yazarlığı ve çevirmenlik yapmaya başladı.

1981-87 yılları arasında Özdemir Asaf’ın tüm eserlerini yayıma hazırladı, şiirlerinin ve düzyazılarının bir kısmını İngilizceye çevirdi.

1982 yılında Türkiye’de fotoğraf sanatına yaptığı katkılardan dolayı İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi, Fotoğraf Enstitüsü tarafından onur üyeliği ile onurlandırıldı.

Fotoğrafta evrensel bir dili, kendi bakış açısı üzerinden lirik bir biçimde ileten Moran, adeta “zamansız” olarak adlandırılan fotoğraflarıyla tek başına ekol olmuştur.

Türkiye’nin akademik eğitim almış ilk profesyonel kadın fotoğraf sanatçısı olan Yıldız Moran, fotoğrafa getirdiği yeni bakış açısı ve estetikle bütün zamanların en iyi fotoğrafçılarından biri olarak bilinmektedir. Doğu’nun geleneği ile Batı’nın estetiğini başarıyla fotoğraflarına taşıyan Moran, sadece siyah beyaz olarak çektiği fotoğraflarıyla insanların ve coğrafyaların üzerinde yansıyan ışık ve gölge dünyasını, kendine özgü kompozisyonlarla geleceğe miras bırakmıştır.

Dünyanın 1950’li ve 60’lı yıllarda fotoğraftaki durumunu düşündüğümüzde; henüz 20’li yaşlarının hemen başında fotoğraf tutkusunu ve aşkını yaşamının temel taşı olarak olarak belirlemiş olmak, ülkesinin ilk akademik eğitim almış kadın fotoğraf sanatçısı olmak, yaşadığı dönemin fotoğraf sanatıyla ilintili bilgi dağarcığına hakim olmak ve bunu yeteneği ve çalışkanlığıyla birleştirerek eserlerinde yansıtmak oldukça önemlidir. Bu dönem, Türkiye’nin de içinde bulunduğu şartlar açısından zor bir döneme denk gelmektedir.

“Fotoğraf makinesi o denli varlığınızın bir parçası olmalıdır ki; konu ile aranızda bir engel oluşturmasın. Şiirselliği olan her şey sanat fotoğrafının konusudur, fotoğraf aracılığıyla evrensel olan ve işlenen konunun kavramını içeren fotoğrafı çekmek tek amacımdı…” diyen Moran, portreleri, manzaraları ve soyut detay fotoğraflarının yanında, özellikle Anadolu halkının yaşantısını anlatan fotoğraflarıyla tanınmıştır.

Yıldız Moran Anadolu’da bir kadın fotoğrafçı olarak, kuşkusuz o dönemde başkalarının erişemeyeceği ortamlara, anlara, bakış açılarına ulaşabilmiş ve halkın duruluğunu, Anadolu kadınının güncel yaşamını da büyük bir saygı çerçevesinde bizlere aktarmıştır. Bu kendisinden öncesi ve sonrası olmayan bir durumdur.

Yıldız Moran, 15 Nisan 1995’te, ardında fotoğraf tarihimize unutulmayacak fotoğraflar bırakarak bu dünyadan ayrıldı. Aslında aktif fotoğraf yaşamı sadece 12 yıl süren ve kendinden sonra gelen kuşaklara örnek olan Moran’ın unutulmaz fotoğrafları, kitapları, sergileri ve müze koleksiyonlarında yer alan yapıtlarıyla fotoğraf dünyamızda var olmayı sürdürüyor.

Biyografi Yazarı: Merih Akoğul

​

​

Sergileri:

2020-21: “Sunum Odası – I” Pilevneli Dolapdere, İstanbul

2018-19: “Yıldız Moran “Bir Dağ Masalı” İstanbul Modern, Istanbul,

2018: “Yıldız Moran Fotoğrafları” Heritage, Cenevre, İsviçre

2018: “Yıldız Moran Fotoğrafları” Cenevre Başkonsolosluğu, Cenevre, İsviçre

2018: “Zamansız Fotoğraflar” AKS, Antalya , Turkey

2017: “Beni Bul” Aksanat, İstanbul

2016: “Zamansız Fotoğraflar” FotoIstanbul 2016, İstanbul

2016: “İnsan İnsanı Çekermiş” İstanbul Modern, İstanbul

2015: “Sanatçı ve Zamanı” Koleksiyon Sergisi, İstanbul Modern, İstanbul

2014: “Focus: Turkey” Landskrona Center for Contemporary Art, Landskrona, İsveç

2014: “Zamansız Fotoğraflar” Kent Müzesi, Eskişehir

2013: “Zamansız Fotoğraflar” Pera Müzesi, İstanbul

2012: “In what language shall I tell you my story” Stedelijk Museum Schiedam, Hollanda

2011: “İsimsiz” – “Solo” 12th İstanbul Biennial, İstanbul

2008: “Türkiye Gerçekliği” Fotografie Forum Frankfurt, Almanya

2004: “Yıldız Moran’ı Anma” 4. Ankara Fotoğraf Günleri, Ankara

1998: “Retrospektif-Vintage”Adam Sanatevi, İstanbul

1970: “Anadolu insanları ve görüntüleri” Beyoğlu Sanat Galerisi, İstanbul

1962: “The Life, People and Landscapes of Turkey” British Council Center, Edinburgh, İskoçya

1960: “Retrospektif” Türk Alman Kültür Derneği, İstanbul

1957: “Retrospektif” Moderno Salonları, İstanbul

1956: “Retrospektif” Hilton Oteli, İstanbul

1955: “Peysaj: Avrupa ve Türkiye” Sanatsevenler Kulübü, Ankara

1955: “Retrospektif” Stüdyo, İstanbul

1954: “Avrupa Fotoğrafları” The Camera Club, Londra, İngiltere

1954: “Avrupa Fotoğrafları” The Camera Club, Londra, İngiltere

1954: “Avrupa Fotoğrafları” The YWCA Central Club, Londra, İngiltere

1953: “Avrupa Fotoğrafları” The Camera Club, Londra, İngiltere

1953: “Avrupa Fotoğrafları” The Camera Club, Londra, İngiltere

1953: “Avrupa Fotoğrafları” Trinity College, Cambridge, İngiltere

Kitapları:

2018: “Yıldız Moran” Fotoğraf Sanatçıları Dizisi, Eczacıbaşı

2017: “Beni Bul” Sergi Kataloğu, Aksanat

2016: “Zamansız Fotoğraflar” FotoIstanbul 2016 Sergi Kataloğu, Beşiktaş Belediyesi

2016: “İnsan İnsanı Çekermiş” Sergi Kataloğu, İstanbul Modern, İstanbul

2015: “Sanatçı ve Zamanı” Koleksiyon Sergisi Kataloğu, İstanbul Modern, İstanbul

2014: “Focus: Turkey - Işığa Dokunan Kadın” Sergi Kataloğu, Landskrona Foto

2013: “Zamansız Fotoğraflar” Sergi Kataloğu, Pera Müzesi Yayınları

2012: “In what language shall I tell you my story” Sergi Kataloğu, Stedelijk Museum Schiedam

2011: “İsimsiz” – “Solo” 12th İstanbul Biennial Sergi Kataloğu, İKSV

2008: “Türkiye Gerçekliği” Sergi Kataloğu, Fotografie Forum Frankfurt

1998: “Yıldız Moran Fotoğrafçı” Sergi Kataloğu, Adam Yayıncılık

1953: “İspanya ve Portekiz Gezi Rehberi” Nicolas Kaye Publishers

Sözlükleri:

1995: “Müzik Sözlüğü” (tamamlanamadı)

1995: “Moran Büyük İngilizce-Türkçe Sözlük” (tamamlanamadı)

1989: “A. Vahid Moran Büyük Türkçe-İngilizce Sözlük” Güncellenmiş 4.üncü Baskı, Adam Yayımcılık

1987-92: “Eş Anlamlı Sözcükler ve Karşıt Anlamları Sözlüğü” Spatyom

1984-87: “Reklam Sözlüğü” Cenajans / Grey Advertising

1982-85: “A. Vahid Moran Büyük Türkçe-İngilizce Sözlük” Genişletilmiş 3.üncü Baskı, Adam Yayımcılık

1969-71: “A. Vahid Moran Büyük Türkçe-İngilizce Sözlük” Güncellenmiş 2.nci Baskı, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları

Yayıma Hazırladığı Kitaplar:

1982: Yalnızlık Paylaşılmaz, Özdemir Asaf, Adam Yayımcılık

1982: Bir Kapı Önünde, Özdemir Asaf, Adam Yayımcılık

1983: Benden Sonra Mutluluk, Özdemir Asaf, Adam Yayımcılık

1986: Yuvarlağın Köşeleri, Özdemir Asaf, Adam Yayımcılık

1987: Dün Yağmur Yağacak, Özdemir Asaf, Adam Yayımcılık

1988:’Ça, Özdemir Asaf, Adam Yayımcılık

1995: Reading Zindanı Balladı, Oscar Wilde, Çeviren: Özdemir Asaf, 6 45 Yayınları

Yıllıkları:

1973: “Özel Moran Lisesi 1972-73”

1972: “Özel Moran Lisesi 1971-72”

1971: “Robert College 1970-71”

1971: “Özel Moran Lisesi 1970-71”

1970: “Özel Moran Lisesi 1969-70”

Çevirileri:

1986: “Lands and People, Volume I, Volume 6, Grolier, Medya Holding

1984-87: Cenajans / Grey, Reklam Tercümanlığı

1983: “İhracat Finansmanı” Türkiye Sinai Kalkınma Bankası

1982: “One Minute Manager” Kenneth Blanchard & Spenser Johnson, Cenajans

1979: “Anadoluda Türkler” Claud Cohen, E Yayınları

1974-81: Rolls-Royce Diesel Engines Türkiye Distribütörü Tarmo Tarım, Tercümanlığı

1970: “Tarih Bilinci” -1 Bölüm- Arnold Toynbee, Milliyet Yayınları

1964: “Corners of the Round” Özdemir Asaf, (henüz yayımlanmadı)

1964: “To Go To” Özdemir Asaf, Yuvarlak Masa Yayınları

Nisvan | Tarihe Adını Yazdıran Kadınlar | Yıldız Moran | Kısa | 07:48

​

TRT Belgesel
Eylül 2011 tarihinde yayınlandı. 

Nisvan, Türkiye'de Mesleklerin ilk kadın temsilcilerinin hayatları ile başlayan başarılı kadınların konu edildiği biyografik belgeseller serisidir.