BİYOGRAFİ
YILDIZ V. MORAN, OTO-PORTRE, İstanbul, 1955
YILDIZ V. MORAN
Yıldız (Vahid) Moran 24 Temmuz 1932’de İstanbul’da doğdu. Nemide Moran ile Ahmet Vahid Moran’ın üç çocuğunun en küçüğüdür. Yurtiçi ve yurtdışında önemli askeri görevlerde bulunmuş olan Ahmet Vahid Moran, 1924 yılında Türkiye’de ilk kez latin harfleriyle basılmış İngilizce-Türkçe sözlüğün de yazarıdır.
Yıldız Moran, 1950 yılında Robert College’deki eğitimini son sınıfta bırakarak, dayısı sanat tarihçisi Mazhar Şevket İpşiroğlu’nun önerisiyle İngiltere’ye fotoğraf eğitimi almaya gitti. 1950-52 yılları arasında İngiltere’de Bloomsbury Technical College’de ve ardından da Ealing Technical College’de fotoğraf eğitimi gördükten sonra, Old Vic Tiyatrosu’nun meşhur fotoğrafçısı John Vickers’ın yanında fotoğrafçılığa başladı.
Moran, okulda almış olduğu teknik ve teorik bilgiyi, stüdyo ve sahne çekimlerinde kazandığı deneyimle başarıyla birleştirdi. Dönemin sanatçılarıyla tanışma fırsatı buldu. Fotoğrafçılık geleneğinin önemli olduğu İngiltere’de izlediği sergilerle fotoğraf bakışını geliştirdi. Asistanlık ve staj dönemlerinden sonra, geçimini temin etmek için sanatçı portreleri ve lobi fotoğrafları çekti.
İlk sergisini 1953 yılında Cambridge’de açtı, 1954 Londra’da beş sergi daha gerçekleştirdi. Sergileri büyük ilgi gördü. İlk sergisinde 25 fotoğrafının tümünü satma başarısını gösterdi. Çeşitli Avrupa ülkelerini gezdi. İspanya ve Portekiz’i kapsayan bir fotoğraf kitabı hazırladıktan sonra, 1954 yılında Türkiye’ye döndü. 1955-62 yılları arasında beş kişisel sergi açtı.
1963 yılında Özdemir Asaf (Halit Özdemir Arun) ile evlendi ve dört yıl içinde üç çocuk sahibi oldu. Yaşamının bundan sonraki bölümünü çocuklarına ayırdı. Son sergisini 1970 yılında İstanbul’da açtı; sonra yalnızca retrospektif sergilerde yer aldı. Profesyonel fotoğrafçılığı bırakarak, sözlük yazarlığı ve çevirmenlik yapmaya başladı.
1981-87 yılları arasında Özdemir Asaf’ın tüm eserlerini yayıma hazırladı, şiirlerinin ve düzyazılarının bir kısmını İngilizceye çevirdi.
1982 yılında Türkiye’de fotoğraf sanatına yaptığı katkılardan dolayı İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi, Fotoğraf Enstitüsü tarafından onur üyeliği ile onurlandırıldı.
Fotoğrafta evrensel bir dili, kendi bakış açısı üzerinden lirik bir biçimde ileten Moran, adeta “zamansız” olarak adlandırılan fotoğraflarıyla tek başına ekol olmuştur.
Türkiye’nin akademik eğitim almış ilk profesyonel kadın fotoğraf sanatçısı olan Yıldız Moran, fotoğrafa getirdiği yeni bakış açısı ve estetikle bütün zamanların en iyi fotoğrafçılarından biri olarak bilinmektedir. Doğu’nun geleneği ile Batı’nın estetiğini başarıyla fotoğraflarına taşıyan Moran, sadece siyah beyaz olarak çektiği fotoğraflarıyla insanların ve coğrafyaların üzerinde yansıyan ışık ve gölge dünyasını, kendine özgü kompozisyonlarla geleceğe miras bırakmıştır.
Dünyanın 1950’li ve 60’lı yıllarda fotoğraftaki durumunu düşündüğümüzde; henüz 20’li yaşlarının hemen başında fotoğraf tutkusunu ve aşkını yaşamının temel taşı olarak olarak belirlemiş olmak, ülkesinin ilk akademik eğitim almış kadın fotoğraf sanatçısı olmak, yaşadığı dönemin fotoğraf sanatıyla ilintili bilgi dağarcığına hakim olmak ve bunu yeteneği ve çalışkanlığıyla birleştirerek eserlerinde yansıtmak oldukça önemlidir. Bu dönem, Türkiye’nin de içinde bulunduğu şartlar açısından zor bir döneme denk gelmektedir.
“Fotoğraf makinesi o denli varlığınızın bir parçası olmalıdır ki; konu ile aranızda bir engel oluşturmasın. Şiirselliği olan her şey sanat fotoğrafının konusudur, fotoğraf aracılığıyla evrensel olan ve işlenen konunun kavramını içeren fotoğrafı çekmek tek amacımdı…” diyen Moran, portreleri, manzaraları ve soyut detay fotoğraflarının yanında, özellikle Anadolu halkının yaşantısını anlatan fotoğraflarıyla tanınmıştır.
Yıldız Moran Anadolu’da bir kadın fotoğrafçı olarak, kuşkusuz o dönemde başkalarının erişemeyeceği ortamlara, anlara, bakış açılarına ulaşabilmiş ve halkın duruluğunu, Anadolu kadınının güncel yaşamını da büyük bir saygı çerçevesinde bizlere aktarmıştır. Bu kendisinden öncesi ve sonrası olmayan bir durumdur.
Yıldız Moran, 15 Nisan 1995’te, ardında fotoğraf tarihimize unutulmayacak fotoğraflar bırakarak bu dünyadan ayrıldı. Aslında aktif fotoğraf yaşamı sadece 12 yıl süren ve kendinden sonra gelen kuşaklara örnek olan Moran’ın unutulmaz fotoğrafları, kitapları, sergileri ve müze koleksiyonlarında yer alan yapıtlarıyla fotoğraf dünyamızda var olmayı sürdürüyor.
Biyografi Yazarı: Merih Akoğul
Sergileri:
2018-19: “Yıldız Moran “Bir Dağ Masalı” İstanbul Modern, Istanbul,
2018: “Yıldız Moran Fotoğrafları” Heritage, Cenevre, İsviçre
2018: “Yıldız Moran Fotoğrafları” Cenevre Başkonsolosluğu, Cenevre, İsviçre
2018: “Zamansız Fotoğraflar” AKS, Antalya , Turkey
2017: “Beni Bul” Aksanat, İstanbul
2016: “Zamansız Fotoğraflar” FotoIstanbul 2016, İstanbul
2016: “İnsan İnsanı Çekermiş” İstanbul Modern, İstanbul
2015: “Sanatçı ve Zamanı” Koleksiyon Sergisi, İstanbul Modern, İstanbul
2014: “Focus: Turkey” Landskrona Center for Contemporary Art, Landskrona, İsveç
2014: “Zamansız Fotoğraflar” Kent Müzesi, Eskişehir
2013: “Zamansız Fotoğraflar” Pera Müzesi, İstanbul
2012: “In what language shall I tell you my story” Stedelijk Museum Schiedam, Hollanda
2011: “İsimsiz” – “Solo” 12th İstanbul Biennial, İstanbul
2008: “Türkiye Gerçekliği” Fotografie Forum Frankfurt, Almanya
2004: “Yıldız Moran’ı Anma” 4. Ankara Fotoğraf Günleri, Ankara
1998: “Retrospektif-Vintage”Adam Sanatevi, İstanbul
1970: “Anadolu insanları ve görüntüleri” Beyoğlu Sanat Galerisi, İstanbul
1962: “The Life, People and Landscapes of Turkey” British Council Center, Edinburgh, İskoçya
1960: “Retrospektif” Türk Alman Kültür Derneği, İstanbul
1957: “Retrospektif” Moderno Salonları, İstanbul
1956: “Retrospektif” Hilton Oteli, İstanbul
1955: “Peysaj: Avrupa ve Türkiye” Sanatsevenler Kulübü, Ankara
1955: “Retrospektif” Stüdyo, İstanbul
1954: “Avrupa Fotoğrafları” The Camera Club, Londra, İngiltere
1954: “Avrupa Fotoğrafları” The Camera Club, Londra, İngiltere
1954: “Avrupa Fotoğrafları” The YWCA Central Club, Londra, İngiltere
1953: “Avrupa Fotoğrafları” The Camera Club, Londra, İngiltere
1953: “Avrupa Fotoğrafları” The Camera Club, Londra, İngiltere
1953: “Avrupa Fotoğrafları” Trinity College, Cambridge, İngiltere
Kitapları:
2018: “Yıldız Moran” Fotoğraf Sanatçıları Dizisi, Eczacıbaşı
2017: “Beni Bul” Sergi Kataloğu, Aksanat
2016: “Zamansız Fotoğraflar” FotoIstanbul 2016 Sergi Kataloğu, Beşiktaş Belediyesi
2016: “İnsan İnsanı Çekermiş” Sergi Kataloğu, İstanbul Modern, İstanbul
2015: “Sanatçı ve Zamanı” Koleksiyon Sergisi Kataloğu, İstanbul Modern, İstanbul
2014: “Focus: Turkey - Işığa Dokunan Kadın” Sergi Kataloğu, Landskrona Foto
2013: “Zamansız Fotoğraflar” Sergi Kataloğu, Pera Müzesi Yayınları
2011: “İsimsiz” – “Solo” 12th İstanbul Biennial Sergi Kataloğu, İKSV
2012: “In what language shall I tell you my story” Sergi Kataloğu, Stedelijk Museum Schiedam
2008: “Türkiye Gerçekliği” Sergi Kataloğu, Fotografie Forum Frankfurt
1998: “Yıldız Moran Fotoğrafçı” Sergi Kataloğu, Adam Yayıncılık
1953: “İspanya ve Portekiz Gezi Rehberi” Nicolas Kaye Publishers
Sözlükleri:
1995: “Müzik Sözlüğü” (tamamlanamadı)
1995: “Moran Büyük İngilizce-Türkçe Sözlük” (tamamlanamadı)
1989: “A. Vahid Moran Büyük Türkçe-İngilizce Sözlük” Güncellenmiş 4.üncü Baskı, Adam Yayımcılık
1987-92: “Eş Anlamlı Sözcükler ve Karşıt Anlamları Sözlüğü” Spatyom
1984-87: “Reklam Sözlüğü” Cenajans / Grey Advertising
1982-85: “A. Vahid Moran Büyük Türkçe-İngilizce Sözlük” Genişletilmiş 3.üncü Baskı, Adam Yayımcılık
1969-71: “A. Vahid Moran Büyük Türkçe-İngilizce Sözlük” Güncellenmiş 2.nci Baskı, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları
Yayıma Hazırladığı Kitaplar:
1982: Yalnızlık Paylaşılmaz, Özdemir Asaf, Adam Yayımcılık
1982: Bir Kapı Önünde, Özdemir Asaf, Adam Yayımcılık
1983: Benden Sonra Mutluluk, Özdemir Asaf, Adam Yayımcılık
1986: Yuvarlağın Köşeleri, Özdemir Asaf, Adam Yayımcılık
1987: Dün Yağmur Yağacak, Özdemir Asaf, Adam Yayımcılık
1988:’Ça, Özdemir Asaf, Adam Yayımcılık
1995: Reading Zindanı Balladı, Oscar Wilde, Çeviren: Özdemir Asaf, 6 45 Yayınları
Yıllıkları:
1973: “Özel Moran Lisesi 1972-73”
1972: “Özel Moran Lisesi 1971-72”
1971: “Robert College 1970-71”
1971: “Özel Moran Lisesi 1970-71”
1970: “Özel Moran Lisesi 1969-70”
Çevirileri:
1986: “Lands and People, Volume I, Volume 6, Grolier, Medya Holding
1984-87: Cenajans / Grey, Reklam Tercümanlığı
1983: “İhracat Finansmanı” Türkiye Sinai Kalkınma Bankası
1982: “One Minute Manager” Kenneth Blanchard & Spenser Johnson, Cenajans
1979: “Anadoluda Türkler” Claud Cohen, E Yayınları
1974-81: Rolls-Royce Diesel Engines Türkiye Distribütörü Tarmo Tarım, Tercümanlığı
1970: “Tarih Bilinci” -1 Bölüm- Arnold Toynbee, Milliyet Yayınları
1964: “Corners of the Round” Özdemir Asaf, (henüz yayımlanmadı)
1964: “To Go To” Özdemir Asaf, Yuvarlak Masa Yayınları
Nisvan | Tarihe Adını Yazdıran Kadınlar | Yıldız Moran | Kısa | 07:48
TRT Belgesel
Eylül 201 tarihinde yayınlandı.
Nisvan, Türkiye'de Mesleklerin ilk kadın temsilcilerinin hayatları ile başlayan başarılı kadınların konu edildiği biyografik belgeseller serisidir.